Κατζατζάροι…. πίνιες και ερείπια

Πίνιες και ερείπια… Εναλλακτικές απόψεις περί πρασίνου συναντούν απόηχους του χθες συνθέτοντας τσου Κατζατζάρους. Μια τοποθεσία με ξεχωριστή ταυτότητα, ολίγον τι ασυνήθιστη για το νησί. Είναι γι’ αυτούς που μπούχτισαν, ένα μπουτσούνι, από την γκριζοπράσινη παντοκρατορία των λιόδεντρων.

Εις τους Κατζατζάρους.

  Το τοπίο ορίζεται από λόφους στα πόδια των οποίων χαράσσουν την πορεία τους διακλαδιζόμενες ρεματιές, σχηματίζοντας έτσι έναν λαγκαδότοπο. Συνάμα, το αγκαλιάζει σφιχτά η οργιώδης βλάστηση που συντηρείται από τα παγιδευμένα νερά. Η ατμόσφαιρα που το περιβάλλει είναι έντονα φορτισμένη με υγρασία, αποδίδοντας, σχεδόν, μια υφή στον αέρα. Ανάμεσα σ’ αυτά, εδώ και εκεί, ξεφυτρώνουν κάποια χαλάσματα περασμένων εποχών, παραδομένα πλέον στο περιβάλλον που τα φιλοξενεί.

Παρά την επιδρομή των κισσών, το αγροτόσπιτο ακόμη επιδεικνύει περήφανα τον μπότζο του.

Περπατώ μες στο δάσος.....

            Η τοποθεσία είναι γνωστή με το όνομα Κατζατζάροι τουλάχιστον από το 1753, όπως αποκαλύπτει εκκλησιαστικός κατάλογος εκείνης της χρονιάς. Και από βγαίνουν αυτοί οι Κατζατζάροι; Σύμφωνα τις απόψεις ερευνητών, από τον Κατετζάρο, έναν άρχοντα που κατείχε χτήματα στην περιοχή.

Αγροικία μακρινών εποχώνε.

  Ο χώρος στο χθες δεν ήταν ούτε έρημος, μήτε αχρησιμοποίητος. Ιστορικά έγγραφα αποδεικνύουν πως ο πυρήνας της περιοχής, επί Ενετοκρατίας, ανήκε στην βαρονία Μπάρμπαρο (ή Ράλλη-Φραγκώνη). Ήταν μια από τις βαρονίες του νησιού, στις οποίες υπάγονταν, συνολικά, πάνω από το ½ τση Κορφιάτικης γης και εκτελούσαν τις αγροτικές τους εργασίες ακτήμονες ποπολάροι, μέσω επαχθών αγροληπτικών σχέσεων. Επιπλέον πληροφορίες για το μέρος, τα χαρακτηριστικά και τις ιδιοκτησίες της γης μας δίνει σωζόμενο σχετικό τοπογραφικό των τελών του 18^ου αιώνα. Ταυτόχρονα, επί τόπου τεκμήρια μαρτυρούν την έστω και αραιή ανθρώπινη δραστηριότητα. Ρημαγμένα αγροτόσπιτα, κάποια από τα οποία ανάγονται στα Βενετσιάνικα χρόνια αφού είναι σημειωμένα στο προαναφερθέν τοπογραφικό, το αρχοντικό του Σπάθα, ξεχασμένες οχτιές, καθώς και ο ερειπωμένος ναός του Αγίου Γεωργίου που το 1753 καταγράφεται ως ιδιωτικός, ανήκων στην βαρονία Μπάρμπαρο ο οποίος ωστόσο, όπως έδειξαν οι έρευνες του ιστοριοδίφη Κώστα Γραμμένου, είναι αρκετά παλαιότερος αφού ήταν ήδη υπαρκτός το 1514 και ανήκε στον γαιοκτήμονα της περιοχής μισέρ Ιάκωβο Ράλλη.

Η βλάστηση, μόνιμη προσκυνήτρια, υπό το ξεθωριασμένο βλέμμα Αγίων, ....

...στον Άι Γιώργη.

         Η χλωρίδα της τοποθεσίας έχει τις ιδιομορφίες της, καθότι, αναπάντεχα, τα λιόδεντρα αποτελούν μειοψηφία. Δεν είναι γνωστό αν η αιτία αυτού του γεγονότος σχετίζεται με το έδαφος ή με τον προσανατολισμό της αγροτικής καλλιέργειας των χρηστών ή ιδιοκτητών της γης. Ξεχωρίζουν κυρίως οι λυγερόκορμες κουκουναριές με τις πυκνές, καταπράσινες κορώνες τους, οι βελανιδιές και οι καστανιές με τα αγκαθωτά στολίδια τους. Όλες μαζί σκορπούν απλόχερα, κατά το φθινόπωρο, πίνιες, βελανίδια και κάστανα απλώνοντας ένα αλλόκοτο διακοσμητικό μοτίβο στο έδαφος. Ουσιαστικά η περιοχή αντανακλά την εικόνα που παρουσίαζε η βλάστηση της Μέσης Κέρκυρας κατά το μακρινό παρελθόν, πριν την επέλαση των λιόδεντρων, οπότε έχει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα. Σ’ αυτό συντελούσε και το ωραιότατο κουκουναρόδασος που σχηματιζόταν, μια φορά και έναν καιρό, στους Κατζατζάρους. Σήμερα όμως αποτελεί ανάμνηση αφού προσφέρθηκε ως θυσία στην καταστροφική πυρκαγιά του 2000. Το μνημείο του άλλοτε κραταιού κουκουναρόδασους ορίζουν οι όρθιοι καμένοι κορμοί των κουκουναριών. Πλάι τους η φύση έχει αρχίσει διαδικασίες αναγέννησης, αλλά θα πάρει χρόνια για να φτάσει τις δόξες του παρελθόντος. Αν τα καταφέρει…

Εικόνα βλάστησης βγαλμένη από το μακρινό παρελθόν.

Φθινοπωρινό μοτίβο (Με πευκοβελόνες αντί για πίνιες).

Καμμένοι κορμοί, μνημεία του κουκουναρόδασους.

  Γιατί «αν τα καταφέρει»; Επειδή οι πιθανότητες επιβίωσης των Κατζατζάρων είναι λίγες αφού βρίσκονται μονίμως υπό καθεστώς απειλής. Οι ελάχιστες συστάδες των δέντρων και τα λιγοστά μέλη της πανίδας που έχουν απομείνει κινδυνεύουν με εκμηδενισμό, καθότι επί ετήσιας, σχεδόν, βάσης πυρκαγιές θερίζουν ανηλεώς το μέρος. Φυσικά η συχνότητα τέτοιων φαινομένων δημιουργεί βάσιμα ερωτήματα για το κατά πόσο αυτά είναι τυχαία. Οι υπόλοιποι παράγοντες περιβαλλοντικής υποβάθμισης συνίστανται κλασικά στη ρίψη μπάζων και σκουπιδιών, παρά την ύπαρξη πινακίδων που απαγορεύουν κάτι τέτοιο και στην οικοπεδοποίηση. Αυτά συμβαίνουν όταν γειτονεύεις μ’ αθρώπους…..

Δύο επιζώντες και το καμμένο κουφάρι της υπεραιωνόβιας καστανιάς.

Παρά το βαθύ τραύμα ο αγώνας για την κατάκτηση των ουρανών συνεχίζεται....

Κάπως έτσι, οι Κατζατζάροι, αναμειγνύοντας ιστορία με φύση, προσφέρουν ερεθίσματα για περιπλανήσεις στο χρόνο και στο χώρο. Παρότι μάχονται άνισα ενάντια στον εκφυλισμό τους, ακόμη καταφέρνουν να συντηρούν κάποιες γωνίες ελκυστικές για όσους αποζητούν μια μικρή απόδραση στο διαφορετικό. Κάτι που ίσως θα μπορούσε να αξιοποιηθεί από τοπικούς φορείς για την οργάνωση περιπατητικών διαδρομών. Αλλά και να μην πραγματοποιηθεί αυτό, το πιθανότερο δηλαδή, μονοπάτια και χωματόδρομοι υπάρχουν, η περιήγηση είναι εύκολη, οπότε ..... ασκωθείτε και προβατείστε..

Λιόδεντρα... απέχετε.

Σκάλες που οδηγούν στο χθες...

...και μια αιώνια επίκληση προς τα ουράνια.

Πηγές

• Κερκυραϊκές αρχοντικές αγροικίες Μέσης Κερκύρας, πρώην δήμων Κερκυραίων και Αχιλλείων – Κ. Δ. Καραμούτσος
• Ναοί και Μοναστήρια Κέρκυρας, Παξών και Οθωνών στα μέσα του ΙΗ΄ αιώνα - Καπάδοχος Χρ. Δημήτριος
• Η νήσος των Κορυφών το 16^ο αιώνα – Χ. Κόλλας
• Ο.Π.
• Άρθρο Κώστα Γραμμένου για τους Καλαφτιώνες